Маладому спецыялісту

Выпускнікі, якія працуюць па размеркаванні, на працягу тэрміну абавязковай працы па размеркаванні з’яўляюцца маладымі спецыялістамі або маладымі рабочымі (служачымі) (артыкул 83 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі).

У адпаведнасці з пунктам 3 артыкула 48 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі, выпускнікі, якія атрымліваюць месца працы па размеркаванні, маюць гарантыі і кампенсацыі, у прыватнасці:

1. працаўладкаванне ў адпаведнасці з атрыманай спецыяльнасцю (напрамкам спецыяльнасці, спецыялізацыяй) і прысвоенай кваліфікацыяй;
2. адпачынак працягласцю трыццаць адзін каляндарны дзень, а выпускнікі,накіраваныя на працу ў якасці педагагічных работнікаў, – сорак пяць каляндарных дзён. Па ініцыятыве выпускніка працягласць адпачынку можа быць скарочана;
3. кампенсацыі ў сувязі з пераездам на працу ў іншую мясцовасць у адпаведнасці з заканадаўствам аб працы;
4. грашовая дапамога, памер, крыніцы фінансавання і парадак выплаты якой вызначаюцца Урадам Рэспублікі Беларусь.

У адпаведнасці з дадзеным артыкулам гарантыі і кампенсацыі атрымліваюць таксама выпускнікі, накіраваныя на працу, у тым ліку тыя, што атрымалі вышэйшую або сярэднюю спецыяльную адукацыю ў дзённай форме  за кошт сродкаў фізічных асоб ці ўласных сродкаў.

1. Працаўладкаванне ў адпаведнасці з атрыманай спецыяльнасцю (напрамкам спецыяльнасці, спецыялізацыяй) і прысвоенай кваліфікацыяй

У адпаведнасці з пунктам 4 Палажэння аб парадку размеркавання, зацверджаным пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 22.06.2011 № 821, выпускнікам, якія атрымалі месца працы па размеркаванні, а таксама накіраваным на працу, пры выдачы дакумента аб адукацыі выдаецца пасведчанне аб накіраванні на працу.

Наймальнік абавязаны прыняць на працу выпускніка, які прыехаў па накіраванні, і забяспечыць умовы, указаныя ў пасведчанні аб накіраванні на працу.

У пасведчанні аб накіраванні на працу акрамя іншых звестак указваецца спецыяльнасць (спецыялізацыя) асобы, якая накіроўваецца на працу, а таксама канкрэтная пасада, прафесія (разрад, клас, катэгорыя), на якую наймальнік абавязаны прыняць таго, хто накіраваны.

Наймальнік не мае права прыняць накіраваную на працу асобу па іншай прафесіі, задзейнічаць яе на іншай пасадзе.

Пры заключэнні працоўнага дагавора з маладымі спецыялістамі для іх не ўводзіцца папярэдняе выпрабаванне.

2. Адпачынак працягласцю трыццаць адзін каляндарны дзень, а выпускнікам, накіраваным на працу ў якасці педагагічных работнікаў, – сорак пяць каляндарных дзён. Па ініцыятыве выпускніка працягласць адпачынку можа быць скарочана.

Такім чынам, яшчэ да прыбыцця на працу заканадаўца гарантаваў маладому спецыялісту права на адпачынак. Пры гэтым заканадаўствам вызначана мінімальная працягласць такога адпачынку. Будучым педагагічным работнікам устаноўлены больш працяглы ў параўнанні з другімі катэгорыямі работнікаў адпачынак.

Заканадаўства не забараняе маладому спецыялісту пачынаць працу раней за каляндарную дату, указаную ў пасведчанні аб накіраванні на працу.

Па ініцыятыве выпускніка і толькі з дазволу наймальніка працягласць адпачынку можа быць скарочана. Каб  выключыць працоўныя спрэчкі ў далейшым, ініцыятыва выпускніка пачаць працу раней за вызначаны тэрмін павінна быць аформлена ў выглядзе пісьмовай заявы на імя наймальніка.

У выпадку, калі работнік ужо працаўладкаваўся ў адпаведнасці з накіраваннем на працу, са згоды наймальніка і ў адпаведнасці з працоўным заканадаўствам ён можа атрымаць працоўны ці сацыяльны адпачынак.

Так, малады спецыяліст па дамоўленасці з наймальнікам можа атрымаць кароткатэрміновы адпачынак без захавання заробку па сямейна-бытавых прычынах на аснове арт. 190 Працоўнага кодэкса (далей ПК).

3. Кампенсацыі, устаноўленыя заканадаўствам аб працы, па прычыне пераезду на работу ў іншую мясцовасць

Гарантыі і кампенсацыі ў сувязі з пераездам на працу ў іншую мясцовасць рэгламентуюцца арт. 96 ПК.

Работнікам, якія пераязджаюць на працу ў іншую мясцовасць у сувязі з пераводам або па папярэдняй дамоўленасці, а таксама маладым спецыялістам, якія атрымалі месца працы па размеркаванні, і накіраваным на працу выпускнікам пры пераездзе ў іншую мясцовасць кампенсуюцца:

1. кошт праезду работніка, выпускніка і членаў іх сямей (муж, жонка, дзеці, бацькі мужа і жонкі, калі яны знаходзяцца на ўтрыманні і жывуць разам) на тых жа ўмовах, што і пры накіраванні работніка ў службовую камандзіроўку;
2. выдаткі на правоз маёмасці чыгуначным, водным і аўтамабільным транспартам (агульнага карыстання) у колькасці да 500 кілаграмаў на самога работніка і да 150 кілаграмаў на кожнага члена сям’і, які пераязджае з ім (па дамове бакоў могуць быць аплачаны выдаткі на перавоз большай колькасці маёмасці);
3. сутачныя за кожны дзень знаходжання ў дарозе ў адпаведнасці з заканадаўствам аб службовых камандзіроўках;
4. аднаразовая дапамога на самога работніка ў памеры яго месячнай тарыфнай стаўкі (акладу) на новым месцы працы; на кожнага члена сям’і, які пераязджае з ім, выплачваецца грашовая дапамога ў памеры чвэрці грашовай дапамогі на самога работніка, выпускніка.

Калі малады спецыяліст накіраваны на працу ў населены пункт па месцы свайго пастаяннага пражывання да паступлення ва ўстанову адукацыі, права на кампенсацыю ў сувязі з пераездам ён не мае.  

Маладому спецыялісту будуць выплачвацца кампенсацыі ў сувязі з пераездам на працу ў другую мясцовасць, калі ён размеркаваны на працу па месцы знаходжання ўстановы адукацыі, але да навучання пастаянна пражываў у іншым населеным пункце.

Аднак калі да моманту размеркавання на працу студэнт (навучэнец) атрымаў пастаянную прапіску ў населеным пункце, дзе ён вучыўся і куды быў накіраваны на працу, то права на кампенсацыю ў сувязі з пераездам на работу ў іншую мясцовасць ён не мае.  

4. Грашовая дапамога

Грашовая дапамога выплачваецца маладым спецыялістам у памеры месячнай стыпендыі, прызначанай ім у апошнім перад выпускам семестры.

Выплата грашовай дапамогі ажыццяўляецца наймальнікам у месячны тэрмін з дня заключэння працоўнага дагавора (кантракта) з выпускніком у поўным памеры незалежна ад колькасці выкарыстаных ім дзён адпачынку.

Выпускнікам, накіраваным на працу ў якасці педагагічных работнікаў, установай адукацыі выплачваецца грашовая дапамога за 45 каляндарных дзён за кошт сродкаў рэспубліканскага ці мясцовага бюджэтаў з разліку месячнай стыпендыі, прызначанай ім у апошнім перад выпускам семестры (паўгоддзі), не пазней за выдачу пасведчання аб накіраванні на працу.

У выпадку, калі маладыя спецыялісты і выпускнікі не атрымлівалі стыпендыі ў апошнім перад выпускам семестры (паўгоддзі), ім выплачваецца адпаведная грашовая дапамога з разліку сацыяльнай стыпендыі, якая ўстаноўлена на дату выпуску.

На маладых спецыялістаў, накіраваных на працу ў арганізацыі, якія знаходзяцца ў зонах радыяцыйнага забруджвання, распаўсюджваюцца льготы і кампенсацыі, прадугледжаныя заканадаўствам для асоб, якія жывуць і працуюць у гэтых зонах.

Мясцовыя выканаўчыя і распараджальныя органы, наймальнікі ў адпаведнасці з заканадаўствам могуць выплачваць грашовую дапамогу, выдзяляць сродкі з мэтай кампенсацыі затрат па найме жылых памяшканняў. Хоць заканадаўствам і прадугледжана магчымасць такіх выплат, аднак абавязковымі яны не з’яўляюцца. Як правіла, калі наймальнік прымае рашэнне ажыццяўляць названыя выплаты, ён самастойна вызначае іх памер, а таксама парадак і ўмовы грашовай дапамогі. Усё гэта прапісваецца ў адпаведным лакальным нарматыўным прававым акце ці загадзе, працоўнай дамове (кантракце) з маладым спецыялістам.

Савет першы:
Арыентуйся на школу і менавіта з ёй звязвай свае  мары.

Савет другі:
Знайдзі сябе, свой вобраз. Настаўнік індывідуальны, інакш не можа быць і гаворкі пра творчасць. Гэта не выключае пераймання, асабліва на першым часе. Наадварот, прыглядайся да майстроў. Бяры на ўзбраенне тое, што табе здаецца тваім, што табе адпавядае. Не трэба разумець творчасць як вынаходніцтва пораху. Педагогіка існуе столькі, колькі існуе свет. Прыёмы і знаходкі не паміраюць з майстрам, а перадаюцца яго вучням і паслядоўнікам. Але кожны сапраўдны настаўнік, нават пераймаючы, застаецца сабой. Успомнім Л. С. Выгоцкага: творчасць на справе існуе толькі там, дзе чалавек уяўляе, камбінуе, змяняе і стварае нешта новае, якой бы макулінкай ні здавалася гэта новае ў параўнанні са стварэннем геніяў. Як жа распазнаць, што ў цябе тваё, а што - чужое? Лепш цябе самога гэтага ніхто не ведае. Вядома, трэба прыслухоўвацца да меркаванняў, у тым ліку і крытычным. І потым, хто сказаў, што настаўнік стварае свой вобраз раз і назаўсёды? Вобраз - не схема, а жывое твар. Яно можа быць вясёлым і сумным, шчаслівым і няшчасным, спакойным і ўсхваляваным, гнеўным, разгубленым, узбуджаных. У любым выпадку яно павінна быць тваім і яно павінна быць жывым, а не маскай.

Савет трэці:
Не замыкайся ў сваім настаўніцтве. Калі настаўнік-толькі настаўнік, то гэта сумна. Гуляй на гітары, спявай, пішы вершы, гуляй у валейбол, хадзі ў горы, збірай аркі, бывай у тэатры і на выставах. Распаўсюджванне круг сяброў і знаёмых. Май зносіны з самымі разнастайнымі людзьмі, любі жыццё ў розных яе праявах. Ты павінен быць цікавы дзецям, але гэтага не атрымаецца, калі ты будзеш засяроджаны толькі на самім сабе. Акрамя абавязковай праграмы, у цябе, як у майстра-фігурыста, павінна быць пышная адвольная праграма. І зноў жа трэба памятаць аб тым, што ўсе праявы асобы індывідуальныя. Ня трэба штучна культываваць у сабе якасці, якія табе не ўласцівыя. Універсальнасць не абавязковая. Не трэба пісаць вершаў, калі ў цябе няма здольнасцяў. Не трэба гуляць на гітары, калі табе гэта не падабаецца. Не трэба збіраць маркі, калі да гэтага ў вас не ляжыць душа. Але тады павінна быць што-небудзь іншае, табе уласцівае. А самае галоўнае - і тут ужо асаблівыя здольнасці не патрэбныя, - цябе павінны цікавіць людзі. Ты можаш быць сябрам, знаёмым, суразмоўцам, карэспандэнтам, проста слухачом. Але не выключаць гэтыя зносіны са свайго жыцця. Інакш засохнеш, як зламаная галіна.

Творчы чалавек, як правіла, шматгранны. Захопленасць, шматбаковы цікавасць патрэбныя настаўніку не проста так, самі па сабе, а ў сувязі з асаблівасцю яго прафесіі. Нездарма пра настаўніка кажуць, што ён і швец, і жнец, і на дудзе ігрэц.
Пра іншага настаўніка кажуць: ён - Эрудыт, або: ён - добры метадыст, або: ён-энтузіяст пазакласнай працы. Гэта камплімент толькі ў тым выпадку, калі ўсе іншыя бакі дзейнасці настаўніка таксама добрыя.

Чацвёрты савет:
Памятай аб комплексным характары настаўніцкага працы. Усе мае значэнне, усе, што трэба: і эрудыцыя, і методыка, і пазакласная работа, і псіхалогія зносін, і любоў да дзяцей, і дысцыпліна. Не трэба падзяляць, гэта ўсё ўзаемазвязана.

Пяты савет:
Будзь шчаслівым! Будзь аптымістам! Вер! Строй планы, хай часам нязбытныя, але канструктыўныя. Жыццё-гэта пераадоленне цяжкіх і нават крытычных сітуацый. І ў цябе гэта будзе. Збяры сваю волю. Не апускай крылцы. Змагацца. Супраціўляцца. Вер і дамагайся свайго. Ідзі на кампрамісы. Бескампраміснасць-гэта ўпартасць і няўменне думаць перспектыўна. Але мэта ўсё роўна павінна быць. Дзеці не павінны бачыць у табе няўдачніка. Няўдачнікаў не любяць. Нават калі нешта не будзе атрымлівацца, усімі сіламі разбурай магчымае ўражанне, што ў цябе не атрымліваецца наогул.

Шосты савет:
Будзь сумленным і праўдзівым.

Сёмы савет:
Цані гумар у зносінах з вучнямі. Калі ты сам, як гаворыцца, не блещешь досціпам, цані гумар у іншых. Ня бойся смешнага, ня бойся быць смешным сам: бываюць зусім нявінныя і бяскрыўдныя смешныя сітуацыі. Іншая справа, калі над табой смяюцца пастаянна, калі ты наогул смешны - гэта ўсё!.. Дзіцячы гумар, скажам шчыра, не так ужо глыбокі і тонкі. Часцей за ўсё смяюцца над агаворкамі. Смяюцца над усім, што тычыцца далікатных адносін. У такіх выпадках важна не пакрыўдзіць. Не трэба глядзець на гумар як на прыём. Не трэба штучна выдасканальвацца ў досціпе. Усё, у тым ліку і гумар, павінна быць натуральна і дарэчы. Смешных сітуацый і так хоць адбаўляй. Некаторыя настаўнікі злуюцца, калі дзеці смяюцца. Нават выганяюць іх з класа. І дарма. Любой сітуацыяй на ўроку, у тым ліку і смешны, настаўнік павінен валодаць. І калі настаўнік сказаў:» пасмяяліся, і хопіць", клас павінен падпарадкавацца. Калі гэтага няма, яны будуць смяяцца ўвесь урок. Трэба памятаць і пра тое, што смех можа балюча параніць. Ён, як казаў Маякоўскі, - грозная зброя. Таму трэба ведаць меру, быць асцярожным і тактоўным. Клас смяецца, і настаўнік смяецца, але, нават смеючыся, настаўнік не павінен расслабляцца: ён на працы.

Савет восьмы:
Будзь натуральным, не прыкідвайся, не старайся здавацца разумнейшыя і лепш, чым ты ёсць. Бескарысна: дзеці цябе ўсе роўна раскусяць. Часта настаўніка параўноўваюць з акцёрам, і ў гэтым ёсць свая рацыя. Але ўжо калі ты гуляеш ролю, няхай яна будзе тваёй. Гуляй сябе. І не перагульваць! Успомні: сапраўдны акцёр ўжываецца ў ролю, імкнецца спасцігнуць унутраны свет свайго героя, каб гуляць як мага натуральней. Табе ж не трэба пераўвасабляцца. Падабенства паміж настаўнікам і акцёрам заключаецца, можа быць, у тым, што і той і іншы выходзяць на аўдыторыю, на публіку. Калі паміж акцёрамі і глядзельнай залай не ўсталёўваецца нябачны кантакт, спектакль бурыцца. Так і ў класе. Некаторыя крычаць і стукаюць кулаком па стале, а хлопцам не страшна. Іншы
кажуць ціха і глядзяць у бок, але нейкае вядзьмарства зачароўвае дзяцей, і
яны не зводзяць з настаўніка вачэй. Гэта феномен настаўніцкага гіпнозу, такога, зрэшты,
далікатнага, але салодаснага. У гэтыя хвіліны настаўнік шчаслівы.

Савет дзевяты:
Не ўяўляй пра сябе больш таго, што ты ёсць на самай справе. Ведай сабе цану і будзь сціплым, не губляючы годнасці. Не трэба здавацца, трэба быць. Цяпер гэта знак часу. Не бойся славалюбства і не слухай ханжей і бяздарных зайздроснікаў. Але славалюбства павінна быць унутры, дэманстраваць яго непрыстойна. Славалюбства ўсё-ткі гуляе дапаможную ролю як стымулятар справы. Галоўнае-справа. Ўзводзіць жа славалюбства ў прынцып і падпарадкоўваць яму ўсё проста недапушчальна і амаральна. Хоць не заўсёды нам ясна да канца і значэнне справы, яго вынік.

Мэта творчасці - самааддача, а ня шуміха і поспех!
Ганебна, нічога не знача, быць прыпавесцю на вуснах ва ўсіх.

Гэта тваё крэда, Запомні! Ты ж заўсёды навідавоку, тым больш у дзяцей, якія ўсё бачаць і ўсё заўважаюць. Ад іх уважлівага позірку не выслізне нічога! І ты не думай, што меркаваннем дзяцей, іх стаўленнем можна занядбаць. Яны-то і ёсць твае галоўныя знатакі і суддзі, ні, а не начальства і нават не твае калегі і сябры. Калі не ганарыстасць, то што ж павінна быць у аснове твайго жыцця і працы? Твая грамадзянская пазіцыя.

Дзесяты савет:
Знайдзі грамадзянскую пазіцыю. Пазіцыя чалавека як грамадзяніна фармуецца, стабілізуецца і крышталізуецца ў справе. Грамадзянская пазіцыя, перш за ўсё-маральная. Запомні: якія б выдатныя падручнікі ні выдавалі, якія б выдатныя праграмы ні складалі, праўдзівы правадыр грамадзянскай ідэі - ты. І ад цябе залежыць, ці дойдзе гэтая ідэя да розуму і сэрца вучня ў цэласці і чысціні або будзе так мудрагеліста перавернутая і перакручаная, што вынік апынецца прама процілеглым.

Абсалютных правілаў, прыдатных на ўсе выпадкі жыцця няма.

Думай сам!